Love the stranger!
‘Gedenk, opdat gij zult leven!’ Met die woorden eindige rabbijn Awraham Soetendorp zijn toespraak tijdens de 4 mei-herdenking van het Huis voor de stad in de Haagse Grote Kerk. Als we niet gedenken, zijn we ten dode opgeschreven. Misschien niet fysiek, maar wel moreel en spiritueel. Herinneren is een kwestie van tijd, gedenken is een kwestie van willen. (Jan Rot) De herinnering aan de systematische vervolging en vernietiging van met name Joden, Roma en Sinti, homo’s en communisten zal met de tijd onherroepelijk vervagen. De gedachtenis echter moeten we levend houden, eerder verscherpen en verdiepen dan laten vervagen. De gedachtenis bepaalt ons bij de grenzen van humaniteit, bepaalt ons bij de verwildering die kan woekeren als visioenen vervagen of ontbreken.
Gedenk, opdat gij zult leven. Bij die woorden moest ik ook denken aan de weer groeiende afkeer tegen vluchtelingen. Die zorgen zijn na de crisis in Ter Apel vorige zomer alleen maar groter geworden. Het is wel degelijk mogelijk die opvang beter en duurzamer te organiseren, als het veel kleinschaliger en dus menswaardiger wordt ingericht (zo het plan KAN). Dat is ook hard nodig, als je naar de situatie in Europa en in de wereld kijkt. Met de toename van het aantal wapens wereldwijd neemt ook het aantal gewapende conflicten toe, waardoor meer mensen op de vlucht slaan. De klimaatcrisis is op veel plekken in de wereld inmiddels zo acuut, dat mensen in de door droogte getroffen gebieden niet meer kunnen overleven En dan is er de toenemende ongelijkheid tussen arm en rijk in de wereld, waardoor steeds meer mensen proberen het heil voor hun kinderen elders te zoeken. Elke ouder wil immers een goed en vooral veilig leven voor zijn kinderen.
Het is superdringend dat de organisatie van onze opvang verbeterd wordt. Want het is superdringend dat we ook meer mensen zullen kunnen opvangen dan we nu doen. Praktisch en organisatorisch kunnen we dat, kijk maar hoe snel we de opvang van de vluchtelingen uit Oekraïne voor elkaar hebben gekregen. Politici en hun partijen maken zich veel meer zorgen over de vraag hoe je een pleidooi voor humane opvang in Nederland kunt houden, zonder zetels te verliezen.
En daarom zijn wij het nu die een nieuw ijzeren gordijn neer zetten, iets oostelijker dan het vorige, langs de grenzen van Europa. Laatste ‘aanwinst’ is een ijzeren hek van 5,5 meter hoog, dat dwars door het oudste bos van Europa loopt. De Europese Unie wordt ‘langzaam afgehekt, alsof het een pretpark is waar de kaartjes tienduizenden euro’s kosten. En waar de prijs ook je leven kan zijn’, aldus journalist Dore van Duivenbode in het televisieprogramma Frontlinie. Als het aan landen als Polen en Hongarije ligt, komt er geen vluchteling Europa nog in.
In Engeland en Wales hebben de katholieke bisschoppen in maart van dit jaar een lijvig document gepresenteerd onder de titel Love the Stranger. De rode draad die erdoorheen loopt is een aanklacht over de dehumanisering van vluchtelingen. Elke vluchteling verdient een menselijke behandeling. De bisschoppen sluiten de ogen niet voor de maatschappelijke problemen die de opvang van vluchtelingen met zich mee kan brengen. Maar ze poneren ook glashelder dat alle rijkdom en bezit op deze wereld niet alleen behoort aan de mensen, die toevallig in het rijkere deel van die wereld geboren zijn.
Gedenk, opdat gij zult leven! Als gedachtenis ergens een betekenisbepalende bron heeft, dan hier bij de vreemdeling en in het liefhebben van de vreemdeling. In de bijbel staat dat God aan weduwen en wezen recht verschaft en vreemdelingen in bescherming neemt en hen voorziet en van voedsel en kleding. En ook u, zo staat er dan: ‘ook u moet de vreemdelingen met liefde behandelen, want u bent zelf vreemdelingen geweest in Egypte’ (Deuteronomium 10, 17-19). Dit gedenken dat je vreemdeling was is een oefening in inleving, het is een oefening in humanisering van de mensen die vluchten, een oefening in liefde voor de andere mens, die er zo een is als ik ben. Pointe van deze Bijbelpassage is denk ik ook deze: wanneer we niet gedenken, wanneer we ons niet oefenen in het liefhebben van de vreemdeling, dan zullen we er uiteindelijk niet in slagen om de andere ‘anderen’ lief te hebben en menselijk te behandelen. En is dat niet precies het visioen, zonder welk het volk verwildert….?
Love the Stranger! Wat zou ik blij zijn met een vergelijkbare tekst van Nederlandse kerkleiders. Heeft onze Protestantse Kerk in Nederland zich soms te veel verbonden met de politieke zorgen om draagvlak van de Nederlandse of de christelijke politiek? Hoe lang kunnen we het nog verdragen om te leven in een land dat zijn grenzen verdedigt met de dood als instrument? Hoe lang kunnen we het verdragen dat Europa moord en doodslag uitbesteedt aan regimes op afstand? Duidelijk is dat dit proces van ontmenselijking van vluchtelingen ook onszelf op den duur steeds meer ontmenselijkt. Totdat we het gewoon echt geloven: dat ‘wij’ hier wel horen en ‘zij’ niet, dat ‘wij’ wel recht hebben op deze rijkdom en ‘zij’ niet.
Met regelmaat schrijft directeur Derk Stegeman een 'Stekje', over een onderwerp in stad en kerk dat om aandacht vraagt.